Πειρατεία: Η διαχρονική μορφή εγκλήματος των Θαλασσών

Μπορεί στους περισσότερους το φαινόμενο της πειρατείας να είναι γνωστό μέσα από τις πειρατικές ταινίες στον κινηματογράφο, παρόλα αυτά πρόκειται για μια μορφή εγκλήματος που υπάρχει ακόμα και στις μέρες μας και μάλιστα σε έντονο βαθμό, με σημαντικά αρνητικές επιπτώσεις στις θαλάσσιες μεταφορές.

Στο διαχωρισμό του Γερμανού φιλοσόφου Εμμανουήλ Καντ (1724-1804) για τις γνώσεις (σταθερές και μεταβαλλόμενες), υπόκεινται και άλλα θέματα, όπως οι μορφές των εγκλημάτων.
Θα λέγαμε λοιπόν ότι παρά τις εξελίξεις στην κοινωνία, από το απλούστερο στο συνθετότερο, η πειρατεία και η ληστρική επιδρομή με/ή σε πλοία, αποτελούν σταθερές μορφές εγκλήματος, από τις απαρχές των σχέσεων ανθρώπου-θάλασσας. Μπορεί λοιπόν ο Κάπτεν Τζακ Σπάροου ως πρωταγωνιστής στην πασίγνωστη κινηματογραφική τριλογία των «Πειρατών της Καραϊβικής» να είναι ιδιαίτερα συμπαθής, οι σύγχρονοι όμως πειρατές των θαλασσών υπάρχουν και απασχολούν έντονα τους διεθνείς φορείς για την ασφάλεια των θαλασσών.

Ιστορική Προσέγγιση
Στην κοινωνική εξέλιξη, από το αρχικό της στάδιο και μέχρι την κλασική βιομηχανική κοινωνία (1), η εργασία ήταν υποτελής στον πόλεμο(2). Στο πλαίσιο αυτό και σε πολλές εποχές, η ληστεία και η πειρατεία δεν αποδοκιμάζονται. Ο Στράβων(3) παρατηρεί «τους αρχαιοτάτους πλειν και κατά ληστείαν ή εμπορίαν», επιβεβαιώνοντας το Θουκυδίδη(4) «οι γάρ Έλληνες το πάλαι … επειδή ήρξαντο περαιούσαι ναυσί επ’ αλλήλους, ετράποντο προς ληστείαν». Ο ίδιος επισημαίνει το ηρωικό στοιχείο που περιβάλλει τους πειρατές (καταξιώνονται στη συνείδηση του περιβάλλοντός τους ως καταδρομείς)(5). Το παράδοξο αυτό ενισχύεται και από κατασταλάγματα της λαϊκής πείρας. Παρά το ότι, δηλαδή, οι νησιώτες του Αιγαίου υπέστησαν τα πάνδεινα από τους πειρατές μέχρι το 1850, εν τούτοις τους ονόμαζαν «λαμπρινούς» κατά συνεκδοχή του ονόματος του Λάμπρου Κατσώνη, θεωρώντας τους πιο πολύ ως καταδρομείς παρά ως ληστές.

Οι κρατούντες παίρνουν μέτρα κατά της πειρατείας, ως βλάπτουσας το θαλάσσιο εμπόριο, όταν όμως κατευθύνεται εναντίον δικών τους συμφερόντων (Μίνωας κατά τον Πλούταρχο, Ρωμαίοι – ναυτικές επιχειρήσεις Πομπήιου 67 – 66 π.Χ., Αγγλία 16ος μ.Χ. αιώνας). Από την άλλη πλευρά, οι ίδιοι οι πειρατές χρησιμοποιούνται ως ιδιωτικοί καταδρομείς (μισθοφόροι) σε ναυτικές επιχειρήσεις των ηγεμόνων. Μάλιστα, σε όλη την ιστορική περίοδο(6) είχε καθιερωθεί ο βαθμός του «Αρχίκλωπου» για τους αρχηγούς των πειρατών που συντάσσονταν με τις τακτικές ναυτικές δυνάμεις. Στην εκστρατεία του Δημητρίου του Πολιορκητή εναντίον της Ρόδου (305 – 304 π.χ.) τα 350 πλοία του (200 πολεμικά και 150 μεταγωγικά) συνοδεύονταν από 1000 πειρατικά. Βάνδαλοι πειρατές δρουν στη Δυτική Μεσόγειο, μέχρι που νικήθηκαν από το Βελισάριο (534 μ.Χ.).

Επί Φραγκοκρατίας, η ιδιότητα του πειρατή περιβάλλεται με αίγλη και είναι κληρονομική. Φλαμανδοί πειρατές γίνονται ο φόβος της Βαλτικής, αλλά αντιμετωπίστηκαν από τη χανσεατική εμπορική ένωση των Γερμανών εμπόρων.

Το 1390 ξεκινά η προσπάθεια των Οθωμανών για επιβολή στο Αιγαίο, με τη βοήθεια των πειρατών, της Μπαρμπαριάς. Το 1543 ο Χαϊρ-εν-ντιν Μπαρμπαρόσα, πειρατής, ηγεμόνας του Αλγερίου και υποτελής του Σουλτάνου Σελήμ Α’ βοήθησε ως επικεφαλής αρμάδας 150 πλοίων του Φραγκίσκου Α’ της Γαλλίας, κατά του αυτοκράτορα Κάρολου Ε’. Στην καταστροφή της «Αήττητης Αρμάδας» του Φιλίππου Β’ της Ισπανίας στα στενά της Μάχης, κεντρικός ήταν ο ρόλος του φημισμένου κουρσάρου σερ Φράνσις Ντρέηκ (1588).Το φαινόμενο των περιπλανώμενων κοινωνιών μισθοφόρων στο μεσαίωνα (καταλανική εταιρεία, Ναβαραίοι κ.ά) παρατηρείται και στους πειρατές, όταν Γάλλοι και Ολλανδοί πει-
ρατές κατέφυγαν στο νησί Τορτούγκα μαζί με επαγγελματίες κυνηγούς, που διατηρούσαν το κρέας καπνιστό (μπουκάν) για να το εκμεταλλευτούν εμπορικά. Σχημάτισαν λοιπόν την «Αδελφότητα της Τορτούγκα». Η Τορτούγκα έγινε καταφύγιο των απανταχού πειρατών, που σχημάτισαν «μία άλλη κοινωνία» με ιδιαίτερα ήθη. Ο διασημότερος των «μπουκανιέρων» ήταν ο Χένρυ Μόργκαν, ειδικός στις αμφίβιες επιχειρήσεις, που κατέλαβε τον Παναμά. Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα του Καποδίστρια με το που ήρθε στην Ελλάδα (17 Ιανουαρίου 1828) ήταν η λεγόμενη αναρχία στο Αιγαίο. Στις επιχειρήσεις εναντίον των πειρατών καταστράφηκαν πολλά πλοία και ισοπεδώθηκε η Γραμβούσα, που ήταν όχι μόνο ορμητήριο, αλλά και έδρα επιμελητείας των Πειρατών.

Τρόπος ενέργειας (Modus Operandi-τότε)
Οι πειρατές ενεργούσαν επιδρομές τόσο εναντίων πλοίων όσο και των παράλιων περιοχών. Στόχος μεταξύ των άλλων, η αρπαγή και η σύλληψη ανθρώπων που θα πωλούνταν ως δούλοι στα σκλαβοπάζαρα.

Σημερινές μορφές πειρατίας
Σήμερα μπορούμε να διακρίνουμε την πειρατία σε:

• Περιστασιακή και ευκαιριακή. Επίθεση με σκοπό τη ληστεία (χρήματα, τιμαλφή, είδη εξοπλισμού και επικοινωνιών του
  πλοίου).
• Οργανωμένη από τμήματα κρούσης πολυεθνικών εγκληματικών οργανώσεων. Με αυτόν τον τρόπο προσθέτουν έσοδα πλέον όσων συγκεντρώνουν από τη μεταφορά όπλων, ναρκωτικών, λαθρομεταναστών αλλά και μισθοφόρων, όπως στην περίπτωση της εφόδου μισθοφόρων για πραξικόπημα στα νησιά Καμόρες το 1995.
• Ως μορφή σύγκρουσης χαμηλής έντασης από ένοπλες ομάδες ιδεολογικής βίας (11).

Στις δύο τελευταίες περιπτώσεις ζητούνται λύτρα για την απελευθέρωση αιχμαλώτων. Παράδειγμα, την 2/2/2004, 12 πάνοπλοι πειρατές αιχμαλώτισαν τα πληρώματα αλιευτικών πλοίων της Μαλαισίας, εν πλώ. Πίεσαν τους καπετάνιους να έρθουν σε επαφή με την εταιρεία τους και να ζητήσουν τα λύτρα.
Την 19-1-2004 στον Ινδικό Ωκεανό, ομάδα βαριά οπλισμένων προσέβαλε στόλο 7 αλιευτικών του Μπαγκλαντές, πιάνοντας 6 αιχμαλώτους και αρπάζοντας 2 σκάφη.
Την 9-1-2004 στη Δυτική Αφρική, πειρατές επιτέθηκαν σε επιβατηγό πλοίο (Νιγηρίας) και σκότωσαν τουλάχιστον 10 επιβάτες.
Από την άλλη πλευρά, δεν λείπουν οι ανακοινώσεις μισθοφόρων με εμπειρία σε εμφύλιες διαμάχες στην Αφρική, να αναλάβουν με μεγάλες αμοιβές, δράση εναντίον πειρατών.

Πειρατικές και Ληστρικές επιθέσεις
Το Φεβρουάριο 2001, ο I.M.O. ανακοίνωσε ότι η πειρατεία παραμένει μία πραγματικότητα που πρέπει να μας απασχολήσει και ότι η μόνη πραγματική αντιμετώπιση είναι η επαγρύπνηση.
Πειρατεία και ληστρικές επιδρομές, εκτυλίσσονται σε δύο στάδια:

Πρώτο στάδιο:
Εν πλω παρακολούθηση και επιθετική προσέγγιση- Περιοχές.
Το πλοίο – στόχος καταδιώκεται απροκάλυπτα. Τέτοια ήταν η περίπτωση καταδίωξης με πυροβολισμούς, ενός containership, από δύο ταχύπλοα ανοικτά της Σομαλίας, στις 11 Απριλίου 1999.
Το πλοίο παρακολουθείται επί πολύ διάστημα από άλλο πλοίο, που χρησιμεύει και ως βάση (μητρικό πλοίο). Από αυτό θα αναχωρήσουν ταχύπλοα με τα οποία θα γίνει η επίθεση. Στο «μητρικό πλοίο» θα φορτωθεί και η λεία. Ένας άλλος τρόπος είναι η αναμονή του πλοίου (ενέδρα). Αυτή γίνεται συνήθως από δύο μικρά σκάφη δεμένα με σχοινί μεταξύ τους, που δίνουν την εντύπωση αλιευτικών. Το πλοίο στη «ρότα» του περνά ανάμεσά τους, παρασύρει το σχοινί και τα πλοιάρια βρίσκονται ξαφνικά «κολλημένα» στα πλευρά του, οπότε γίνεται εισπήδηση (ρεσάλτο) των πειρατών στο σκάφος. Οι επιθέσεις αυτού του είδου είναι πολύ συνηθισμένες σε πλοία που βρίσκονται εν πλω στα ύδατα της Νοτιοανατολικής Ασίας. Τα σημεία που έχουν εκδηλωθεί πειρατικές επιθέσεις είναι:
Η περιοχή των στενών της Malacca (Malacca Straight) και συγκεκριμένα, οι δίαυλοι Selat Phillip (Phillip Channel), στενά Σιγκαπούρης, ανατολικά της νήσου Bintan, βορειοδυτική άκρη της Σουμάτρας, πλησίον του Poulo Rondo, πλησίον των νησιών ¶νταμαν και νήσων Νικομπάρ, στη Νότια Σινική Θάλασσα, στη Θάλασσα της Ιάβας, Θάλασσα Φλόρες και Θάλασσα Μπάντα, στα ύδατα πλησίον των Φιλιππίνων (Θάλασσα Κελέβης και Θάλασσα Φιλιππίνων). Στην εικόνα 1 απεικονίζεται πίνακας με τις πειρατικές επιθέσεις που πραγματοποιήθηκαν μέσα στο 2007.

Επιθετική προσέγγιση κατά αγκυροβολημένων πλοίων (ληστεία) – Περιοχές
Ο τρόπος ενέργειας συνίσταται στο να προσεγγίζεται το αγκυροβολημένο πλοίο (σε λιμάνι ή σε ράδα), κατά τη διάρκεια του σκότους. Οι περισσότερες επιθέσεις εκδηλώνονται από ένοπλες ομάδες, συνήθως μετά τα μεσάνυχτα έως τις πρώτες πρωινές ώρες, αφού προηγουμένως έχουν συλλεγεί οι απαραίτητες πληροφορίες. Μέλη τέτοιων ομάδων επιδιώκουν να αποκτήσουν προηγουμένως πρόσβαση στα πλοία, π.χ. ως υπάλληλοι συνεργείων ξηράς, οπότε με τον τρόπο αυτό μεταβαίνουν σε πολλά πλοία και ακολούθως βάσει πληροφοριών όψεως ή από λεγόμενα του πληρώματος, επιλέγεται το πλοίο στόχος και σχεδιάζεται η επίθεση (οργανωμένη επιχείρηση).
Τέτοιες επιθέσεις έχουν εκδηλωθεί κυρίως:
Σε όλη την ακτογραμμή της Νοτίου Αμερικής, του Ειρηνικού και του Ατλαντικού Ωκεανού. Από την περιοχή Μπουεναβεντούρα έως Πισάργκουα και έως Πουέρτο Μόντε (Ειρηνικός Ωκεανός), καθώς και από την περιοχή Μαρακαϊμπο (Βενεζουέλα) έως την Αμάπα και από το Πόρτο Αλέγκρε (Βραζιλία) μέχρι το Ρίο Γκαλλέργκος της Αργεντινής (Ατλαντικός Ωκεανός).
Σε όλη την ακτογραμμή της Αφρικής, στον Ατλαντικό από το Ντακάρ (Σενεγάλη) έως το Πόρτο Αλεχάντρο (Αγκόλα) και στον Ινδικό από το Ντάντε (Σομαλία) έως την περιοχή του Πόρτο Αμέλια (Μοζαμβίκη), παρά τα μέτρα των αρχών όλων των χωρών των περιοχών (Λατινική Αμερική, Αφρική).

Δεύτερο στάδιο:
Οι επιδρομείς προσπαθούν να μη γίνουν αντιληπτοί από το πλήρωμα κατά τα πρώτα λεπτά της εισβολής. Η επίθεση εκδηλώνεται τα ξημερώματα. Επιδιώκουν την καταστροφή του τηλεπικοινωνιακού εξοπλισμού του πλοίου, ώστε να καταστεί αδύνατη ή τουλάχιστον να καθυστερήσει η εκπομπή σήματος κινδύνου.
Προβαίνουν στη σύλληψη κάποιου μέλους του πληρώματος ως ομήρου. Η σύλληψη αυτή γίνεται τόσο για να εξαναγκασθεί ο όμηρος να δώσει λεπτομερείς πληροφορίες, όσο και για εκφοβισμό του πληρώματος. Αυτός είναι ο λόγος που παρατηρείται μία θεατροποίηση της επιχείρησης.
(Ο όμηρος περιφέρεται δεμένος με το πιστόλι στο κεφάλι).
Εντοπίζεται το χρηματοκιβώτιο του πλοιάρχου, που ανοίγεται ή παραβιάζεται.
Παράλληλος στόχος είναι η παραβίαση εμπορευματοκιβωτίων, ακόμη και των κυτών του πλοίου, εάν οι εισβολείς νομίζουν ότι υφίσταται ευκολομεταφερόμενο, μεγάλης αξίας φορτίο.
Επόμενος στόχος είναι τα εφόδια του πλοίου, όσα από αυτά μετακινούνται και μεταφέρονται εύκολα.
Προτελευταίο στάδιο της εγκληματικής επιχείρησης αποτελεί η λεηλασία των διαμερισμάτων του πληρώματος.
Αφαιρούνται χρήματα, πιστωτικές κάρτες, τιμαλφή και προσωπικά αντικείμενα.
Ακολουθεί η «απαγκίστρωση».

Πειρατεία και Αντιμετώπισή της
Νομοθετικά – Στρατηγικά, Τακτικά και Επιχειρησιακά
Α. Η εξέλιξη του Δικαίου και η Στρατηγική Κατεύθυνση
Η πειρατεία από τα αρχικά της στάδια αυτοδιαμορφώθηκε ως διεθνές έγκλημα. Ο Θουκυδίδης τους καυτηριάζει «ουκ έχοντες αισχύνης του έργου τούτου». Ο δε Ξενοφών τους χαρακτηρίζει «αδίκους». Τον 5ο αιώνα π.χ., ο ανταγωνισμός Ρώμης – Καρχηδόνας οδηγεί στην σύναψη συνθηκών. Στη δεύτερη συνθήκη οριοθετούνται οι περιοχές δράσης των πλοίων της κάθε δύναμης. Από τη συνθήκη αυτή συμπεραίνεται ότι οι κύριες δραστηριότητες των πλοίων την εποχή εκείνη (και αργότερα) ήσαν: Ο αποικισμός, το εμπόριο και η ληστεία. Μέχρι το 18ο αιώνα η πειρατεία θεωρείται έγκλημα αν τη μετέρχονται άλλοι, από αυτόν που τη χαρακτηρίζει. Το 1698 μπαίνει σε ισχύ ο Νόμος «Piracy Act» στην Αγγλία. Ορίζει τις πράξεις που συνιστούν πειρατεία και κατοχυρώνει το δικαίωμα άμυνας του πλοιάρχου. Στις πράξεις αυτές εντάσσει και την ανταρσία του πληρώματος (άρθρο 8). Το 1918 ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ουίλσον διακηρύσσει την ελευθερία των θαλασσών. Ένα από τα σημεία, που αφορά τις νηοψίες σε καιρό πολέμου αλλά και σε καιρό ειρήνης για τα ύποπτα πειρατείας πλοία. Το 1958 ξεκινά η Διάσκεψη της Γενεύης, που είναι η πρώτη Συνδιάσκεψη του ΟΗΕ για το Δίκαιο της θάλασσας.
Στο πλαίσιο αυτό συνομολογούνται τέσσερις (4) Διεθνείς Συμβάσεις. Στη δεύτερη, για την ανοικτή θάλασσα, ορίζεται και το έγκλημα της πειρατείας. Ο ορισμός αυτός επαναλαμβάνεται στο άρθρο 101 στη Σύμβαση για το Δίκαιο της θάλασσας (Σύμβαση Τζαμάικα 1982). Σημειώνεται ότι η Σύμβαση αυτή αποτελεί ισχύον δίκαιο για τη χώρα μας, από την 21-08-1995. Το άρθρο 100 της Σύμβασης αφορά την υποχρέωση συνεργασίας των κρατών για την καταστολή της πειρατείας.

Μετά τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, γίνονται εντατικές εργασίες που καταλήγουν σε νέα τροποποίηση της Διεθνούς Σύμβασης SOLAS του 1974 και συγκροτείται ο κώδικας ΙSPS, με κατευθυντήριες οδηγίες και υποχρεώσεις για τα Συμβαλλόμενα Κράτη. Ακολούθησε σχετικός κανονισμός της Ε.Ε. (725/2004) για την ενσωμάτωση και εφαρμογή του ISPS.
Ο Ελληνικός Ποινικός Κώδικας περιλαμβάνει στο αρ. 8 την πειρατεία (εδ.στ) ως ένα από τα εγκλήματα που τιμωρούνται πάντοτε κατά τους Ελληνικούς Νόμους, ανεξάρτητα από την υπηκοότητα των παραβατών και για πράξεις που τελέστηκαν στην αλλοδαπή.
Πράξεις κατά της ασφάλειας πλοίων ή που διαπράττονται με πλοία από ομάδα τριών ή περισσοτέρων ατόμων με διαρκή δράση και με σκοπό (της ομάδας) τη διάπραξη περισσοτέρων αδικημάτων, εντάχθηκαν και στο άρθρο 187 του Ποινικού Κώδικα (‘Εγκληματική Οργάνωση) και τιμωρούνται κακουργηματικά. Η πειρατεία προβλέπεται ως ειδικό ναυτικό έγκλημα και από το αρ. 215 του ΚΔΝΔ.
Την 14η Ιουνίου 2007 εκδόθηκε ένα μνημόνιο από το γραφείο του Προέδρου των Η.Π.Α. για την καταστολή της πειρατείας και συναφών πράξεων στη θάλασσα (Piracy Policy).

Β. Τακτικό Επίπεδο.
Ο ΙΜΟ εξέδωσε τον Κώδικα Ασφαλούς Διαχείρισης ΙSM, με υποδείξεις για την πρόληψη πειρατικών και τρομοκρατικών ενεργειών.
Συμπλήρωμα του ΙSM, αποτέλεσε η αναθεώρηση το 1995, της Συνθήκης STCW του 1978.
Το ICC αναγνωρίζει την πειρατεία ως απειλή για τη ναυτιλία και ιδρύει το IMB, το οποίο με τη σειρά του ίδρυσε το PRC στην Κουάλα Λουμπούρ. Από το 1991 άρχισε η καταγραφή των περιστατικών, βλέπε πίνακα 1.
Το ΥΕΝ εξέδωσε τη Ναυτιλιακή Οδηγία 15/1994, μία πολύ χρήσιμη οδηγία για την πειρατεία και την ένοπλη ληστεία προς πλοιοκτήτες, ναυτιλιακές εταιρείες, πλοιάρχους και πληρώματα ελληνικών εμπορικών πλοίων.
Εκδόθηκαν επίσης εγκύκλιοι για την εφαρμογή του ISPS. Το δεύτερο τρίμηνο του 2007, ο IMO ζήτησε από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ βοήθεια λόγω της ανησυχίας που είχε προκληθεί, από την αύξηση των πειρατικών επιθέσεων στις ακτές της Σομαλίας.

Γ. Επιχειρησιακό Επίπεδο.
Στο επιχειρησιακό πεδίο:
O ΙΜΟ οργανώνει τακτικά σεμινάρια για την πειρατεία και έχει οργανώσει τρία σεμινάρια εκπαίδευσης εκπαιδευτών (Αίγυπτος, Δημοκρατία της
Κορέας και Υεμένη).
Από το 1998 η Ιαπωνική Ακτοφυλακή έχει συστήσει ειδικό σώμα άμεσης επέμβασης σε περιστατικά πειρατειών, ένοπλων ληστρικών και τρομοκρατικών πράξεων εναντίον πλοίων.
Το Νοέμβριο του 2000 έγιναν κοινές ασκήσεις με θέμα την πειρατεία, από δυνάμεις Ινδικής και Ιαπωνικής Ακτοφυλακής.
Το Πολεμικό Ναυτικό της Νιγηρίας ανέλαβε δράση ελέγχου υπόπτων για πειρατεία σκαφών (Μάιος 2007).
Η ανάπτυξη του GMDSS για αστραπιαίες αναφορές, η εφαρμογή του αλφαβητικού κώδικα και του δεκαλόγου ασφαλείας (πίνακας 2) συμβάλουν πολύ στην πρόληψη τέτοιων ενεργειών κατά πλοίων.
Κάθε ναυτιλιακή εταιρεία καθιέρωσε και ένα Σύστημα Υποστήριξης Αποφάσεων του Πλοιάρχου σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης (σχετικά και το σημείο 9 του ISPS code).

Το κρίσιμο θέμα της ένοπλης άμυνας
Μετά την εφαρμογή του Ν.495/1976 για τη Λιμενική Αστυνομία, παρέμενε το ειδικό δικαίωμα της άδειας οπλοφορίας των Πλοι- άρχων των Ελληνικών εμπορικών πλοίων (σχετ. Κων. Σταμάτης, Λιμενική Αστυνομία 1983 σελ.202). Σήμερα, για τα όπλα ισχύει ο Ν. 2168/93, όπως έχει τροποποιηθεί με τους Ν.2334/95 και 2452/96. Για τις προϋποθέσεις, διαδικασία αδειών, αριθμό και τύπο όπλων καθώς και αριθμό φυσιγγίων προκειμένου για τα υπό Ελληνική σημαία πλοία, σχετική είναι η υπ. αριθ. 3312-1/01/94 (ΦΕΚ 601, τεύχος Β, από 4-8-94) απόφαση του κ. ΥΕΝ. Επιτρέπεται δηλαδή, κατόπιν σχετικής αδείας, να φέρονται μέχρι και πιστόλια ή περίστροφα και 30 φυσίγγια ανά όπλο, εφόσον υφίστανται ειδικοί λόγοι (η εθνικότητα μεταφερομένων επιβατών, η περιοχή των πλοών του πλοίου ή άλλοι που καθορίζονται με απόφαση κ. ΥΕΝ). Το πνεύμα είναι υπέρ της αποφυγής χρήσης των όπλων, διότι η χρήση μπορεί να «πυροδοτήσει» άλλες καταστάσεις, όπως να αυξηθεί η ένταση της επίθεσης των επιδρομέων, που αν επικρατήσουν θα είναι ανελέητοι ή θα επανέλθουν ισχυρότεροι.

Συμπεράσματα και εκτιμήσεις
Η πειρατεία υπό μορφή περιστασιακή, οργανωμένη και ως σύγκρουση χαμηλής έντασης, θα εξακολουθήσει να αποτελεί σοβαρό πρόβλημα για τις θαλάσσιες μεταφορές και την αλιεία, στις περιοχές που αναφέραμε.
Το στοιχείο της οργάνωσης θα περιληφθεί και στις μέχρι τώρα περιστασιακές ενέργειες ένοπλων επιδρομών κατά πλοίων. Η σύνδεση της πειρατείας με άλλα εγκλήματα (παράνομες μεταφορές) ανοίγει νέους τομείς έρευνας και η γνώση που θα προκύψει θα συμβάλλει στην πρόληψη των εγκλημάτων.
Είμαστε κοντά στην εποχή των ληστρικών επιδρομών με αποβατικές επιχειρήσεις εναντίον απομονωμένων εγκαταστάσεων, παράλιων «παραδείσων» αναψυχής. Επίσης και στην ανάπτυξη ιδιωτικών εταιρειών μισθοφόρων, που υπό τη μορφή εταιρειών παροχής υπηρεσιών ασφαλείας, θα αναλαμβάνουν με συμβόλαιο, δράση εναντίον πειρατών και αμφίβιων επιδρομέων.

ΠΙΝΑΚΑΣ 1
Ποσοτικών Στοιχείων αναφερθέντων Πειρατικών επιθέσεων και ενόπλων ληστειών εναντίον πλοίων, κατ’ έτος και από το έτος έναρξης καταγραφής των περιστατικών.
1991 107
1992 106
1993 103
1994 92
1995 188
1996 228
1997 248
1998 202
1999 300
2000 469
2001 335
2002 370
2003 445
2004 329
2005 276
2006 239
2007 (έως και Ιούλιο) 126
(Πηγές βιβλ. αναφορές με α.α. 6,7,8,10,11).

10λογος της Ασφάλειας απέναντι στη Πειρατεία

1. Συντριπτική παρατήρηση. Είναι το σημαντικότερο βήμα άμυνας στην πειρατεία (ΙΜΟ: Φεβρουάριος 2001).
2. Φωτισμός πλοίου και ιδίως των πλωρών τους.
3. Προετοιμασία επικοινωνιών για εξωτερική βοήθεια.
4. Έλεγχος προσβάσεων σε φορτίο και διαμερίσματα πληρώματος.
5. Κρατήστε τις θυρίδες κλειστές.
6. Μην αφήνετε αντικείμενα αξίας εκτεθειμένα.
7. Σε αγκυροβόλια και λιμάνια, προσοχή στα σχοινιά, στις αλυσίδες των αγκυρών και τις ανεμόσκαλες.
8. Σε περίπτωση επίθεσης
   • Mη διστάσετε να ενεργοποιήσετε το γενικό συναγερμό.
   • Φωτίστε πλήρως την πλευρά που δέχεται επίθεση, θαμπώνοντας τους επιδρομείς.
   • Ενεργοποιήστε το συναγερμό δια μέσου VHF-Κανάλι 16, προς τα παραπλέοντα πλοία και τις αρχές στην ακτή.
   • Η σειρήνα να χτυπά ισχυρά, με διαλείποντα διαστήματα, σε συνδυασμό με χρήση φωτοβολίδων.
   • Φροντίζοντας την προστασία της ζωής μαζί με ισχυρά μέτρα εκθαμβωτικού φωτισμού, εμποδίστε την επιβίβαση, με υδροβολή κατά των επιδρομέων.
   • Μην αποπειραθείτε να κάνετε ηρωικές πράξεις.
9. Απαιτήστε ποιοτικές υπηρεσίες σε περίπτωση φυλάξεων από εταιρείες (και από τη στεριά).
10. Επικοινωνήστε άμεσα με την αστυνομία, για κάθε ύποπτο περιστατικό.

Ερμηνεία Συντομογραφιών
GMDSS: Παγκόσμιο Ναυτιλιακό Σύστημα Κινδύνου και Ασφάλειας.
ICC: Διεθνές Εμπορικό Επιμελητήριο.
IMB: Διεθνές Ναυτιλιακό Γραφείο (Υπηρεσία του ICC).
IMO: Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός – όργανο του ΟΗΕ.
ISPS: Διεθνής Κώδικας για την Ασφάλεια Πλοίου και Λιμενικής Εγκατά-
στασης.
ΚΔΝΔ: Κώδικας Δημοσίου Ναυτικού Δικαίου.
PRC: Κέντρο για την Αναφορά Πειρατείας – στην Κουάλα Λουμπούρ.
STCW: Πρότυπα εκπαίδευσης και πιστοποίησης της φυλακής των ναυτικών. Συμπλήρωμα του ISM, που είναι ο Διεθνής Κώδικας Ασφαλούς Διαχείρισης (κώδικας συνεχούς ροής πληροφοριών για θέματα ασφάλειας
της ναυσιπλοΐας).
ΥΕΝ: Υπουργείο / Υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας.

Επεξήγηση όρων
Πειρατεία: Ορίζεται στο άρθρο 101 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της θάλασσας (1982 – Σύμβαση της Τζαμάικα). Πειρατεία συνιστούν οι εξής πράξεις:
Α. Κάθε παράνομη πράξη βίας, κράτησης, διαρπαγής, που διαπράττεται για ιδιωτικούς σκοπούς από πλήρωμα ή επιβάτες ιδιωτικού πλοίου ή αεροσκάφους και που κατευθύνεται:
i) Στην ανοικτή θάλασσα εναντίον άλλου πλοίου ή αεροσκάφους ή προσώπων ή περιουσιακών στοιχείων σε αυτό.
ii) Εναντίον των ως άνω, που βρίσκονται όμως εκτός δικαιοδοσίας οποιουδήποτε κράτους.
Β. Κάθε πράξη εκούσιας συμμετοχής στη λειτουργία ενός πλοίου ή αεροσκάφους, εν γνώσει όμως των γεγονότων που το καθιστούν πειρατικό.
Γ. Κάθε πράξη υποκίνησης ή σκόπιμης διευκόλυνσης όλων των ανωτέρω.
Ένοπλη Ληστεία: Ορίζεται από τον Κώδικα Πρακτικής της Διερεύνησης των Εγκλημάτων Πειρατείας και Ένοπλης ληστείας εναντίον πλοίων (Απόφαση Α 922, αριθμός 22 Ι.Μ.Ο.). Πρόκειται δηλαδή για κάθε πράξη βίας, κράτησης, διαρπαγής ή απειλής της πειρατείας εναντίον πλοίου ή προσώπων ή περιουσιών πάνω στο πλοίο, εντός της δικαιοδοσίας οποιουδήποτε κράτους. Δηλαδή, η διαφορά του χαρακτηρισμού έγκειται στο γεωγραφικό προσδιορισμό του συμβάντος.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

• Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ελευθερουδάκη.
• ELLEN & CAMBELL «International Fraud», κεφ. 4, Λονδίνο, 1981.
• Εφημ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 9/9/2000. Αφιέρωμα «Πολέμαρχοι, Μισθοφόροι, Πειρατές», συντονιστής κ. Τ. Μίχας αρθρογράφος κ. Γιάννης ΧΕΛΜΗΣ «Η επανεμφάνιση της πειρατείας».
• ICC/IMB. Annual report 2006 and report 2007, 2nd Quarter.
• National Geographic, Μάιος 1999. ¶ρθρο για την πειρατεία του πλοίου «Whydah», του κ. Donovan WEBSTER.
• Ναυτική Οδηγία Ν° 15 «Πειρατεία & Ένοπλη Ληστεία», ΥΕΝ. Π.Δ. 56/2004 (ΦΕΚ Α’, 47/11-2-2004). Αφορά τροποποίηση SOLAS και υιοθέτηση ISPS Code.
• Περιοδικό ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, Αθήνα, Ιούνιος 1999, άρθρο κ. Γεωργίου ΣΓΟΥΡΙΔΗ «Οι πειρατές».
• ΤΣΙΡΙΔΗΣ Πολυχρόνης: «Ποινική Δικαιοδοσία στο Θαλάσσιο Χώρο και Εγκλήματα Τελούμενα επί Πλοίου». Εκδόσεις Δί-
  καιο & Οικονομία, Π. Ν. ΣΑΚΚΟΥΛΑΣ, Αθήνα 1998. sm