ASPIS: Ασφάλεια κρισίμων μεταφορικών υποδομών

To ερευνητικό έργο ASPIS αποτελεί μια καινοτομική προσέγγιση που αξιοποιεί τις σύγχρονες τεχνολογίες επικοινωνιών και δικτύων, προκειμένου να αναπτύξει ένα προηγμένο σύστημα επιτήρησης και συναγερμού για δημόσιες μεταφορικές υποδομές Η έγκαιρη διάθεση των καταλλήλων πληροφοριών στους σωστούς ανθρώπους, αποτελεί τον κρίσιμο παράγοντα για τη διαχείριση καταστάσεων εκτάκτου ανάγκης, ιδιαιτέρως κατά τα κρίσιμα στάδια λίγο πριν την εκδήλωση του καταστροφικού συμβάντος.

Όμως, παρά τους σημαντικούς πόρους που διατίθενται, ιδιαίτερα μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001, για την προστασία και την ασφάλεια, η τρωτότητα των πολιτών σε κάθε λογής κινδύνους παραμένει υψηλή, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια μετακίνησής τους, τόσο με ιδιωτικά όσο και με μέσα μαζικής μεταφοράς. Η ασφάλεια των μεταφορών, ιδιαίτερα των κρισίμων μαζικών μέσων και των υποδομών τους, αποκτά συνεχώς υψηλότερη προτεραιότητα στην ατζέντα της Ε.Ε. και των ΗΠΑ.

Η διαρκώς αυξανόμενη ένταση και πολυπλοκότητα των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων καθιστά ανεπαρκείς τις σημερινές συμβατικές διαδικασίες και απαιτεί νέες προσεγγίσεις, ιδιαίτερα ως προς την διαχείριση πληροφοριών που αφορούν την ασφάλεια του πολίτη και των δημοσίων υποδομών. Στην περίπτωση συστημάτων επιτήρησης κλειστού κυκλώματος (CCTV) ένας τεράστιος όγκος πληροφοριών μεταδίδεται και αποθηκεύεται με μόνο στόχο να αξιοποιηθεί στην περίπτωση κάποιου καταστροφικού συμβάντος. Αυτή η προσέγγιση θέτει δύο σημαντικά ζητήματα:

• Το σημαντικό κόστος για τη λειτουργία και αποτελεσματική διαχείριση τόσο μεγάλου όγκου φωτογραφιών και βίντεο.
• Τον κίνδυνο ή ακόμα και την αίσθηση του κινδύνου των πολιτών, ότι σε περίπτωση κακής χρήσης του υλικού, μπορούν να απειληθούν η ιδιωτική ζωή και οι πολιτικές ελευθερίες σε δημοκρατικές κοινωνίες (σύνδρομο μεγάλου αδελφού).

Στόχος του ερευνητικού έργου ASPIS είναι η ανάπτυξη ενός επεκτάσιμου, αυτόνομου συστήματος επιτήρησης και συναγερμού για εγκατάσταση σε δημοσίους χώρους (κτίρια, τραίνα, λεωφορεία, πλοία), σχεδιασμένου έτσι ώστε να μπορεί να καλύψει ευρύ φάσμα εφαρμογών όσον αφορά είτε την επιτηρούμενη υποδομή ή το είδος της απειλής (ασφάλεια, ατυχήματα, φυσικές καταστροφές). Πρόκειται για μία καινοτομική προσέγγιση, που θα επιτρέψει στους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στις υπηρεσίες πολιτικής προστασίας να αξιοποιήσουν τις πλέον πρόσφατες εξελίξεις στους τομείς των αυτο-οργανωμένων (ad-hoc) δικτύων αισθητών, πολυτροπικών επικοινωνιών, ενσωματωμένων συστημάτων και ολοκληρωμένων μικρο-επεξεργαστών. Οι σύγχρονες τεχνολογίες παρέχουν τα μέσα για να ξεπεραστούν τα προβλήματα και οι κίνδυνοι που παρουσιάζουν τα κλασικά συστήματα κεντρικής επιτήρησης, μέσα από μία εντελώς νέα προσέγγιση, βασισμένη σε ευφυείς, χαμηλού κόστους αυτόνομες συσκευές επιτήρησης. Οι συσκευές αυτές δεν καταγράφουν ούτε μεταδίδουν πληροφορία, εκτός αν ενεργοποιηθούν από κάποιο καταστροφικό γεγονός (π.χ. έκρηξη, πυρκαγιά), οπότε:

• Αποθηκεύουν όλες τις απαραίτητες πληροφορίες
• Εκπέμπουν συναγερμό προς τον κεντρικό σταθμό
• Ενεργοποιούν τις γειτονικές συσκευές
• Μεταδίδουν όλη την αποθηκευμένη πληροφορία
• Εφόσον ζητηθεί, συνεχίζουν να μεταδίδουν βίντεο και μετά το συμβάν
• Είναι θωρακισμένα έτσι ώστε να επιζήσουν από σχεδόν οποιαδήποτε καταστροφή, αποτελώντας έτσι ένα είδος «μαύρου κουτιού».

Η φιλοσοφία του ASPIS βασίζεται σε ψηφιακές συσκευές καταγραφής, οι οποίες, υπό κανονικές συνθήκες ενημερώνουν συνεχώς τη μονάδα μνήμης μέσω ενός σχήματος First-In-First-Out (FIFO), ώστε στην περίπτωση οποιουδήποτε «συμβάντος» να ανακτώνται από τη μνήμη οι τελευταίες καταγεγραμμένες πληροφορίες (εικόνες / βίντεο), όπως φαίνεται στο σχήμα 1.

σχήμα1

σχήμα2

Το σχήμα 2 απεικονίζει τις 3 φάσεις του συστήματος, πριν, κατά και αμέσως μετά από μια έκρηξη σε ένα από τα 3 βαγόνια συρμού υπόγειου σιδηροδρόμου. Το κυριότερο υποσύστημα του ASPIS είναι η μονάδα επιτήρησης, που φαίνεται σχηματικά στο σχήμα 3. Η αρχιτεκτονική της είναι εντελώς τμηματική (modular), καθώς σχεδιάζεται έτσι ώστε να μπορούν πολύ εύκολα να αντικατασταθούν μονάδες (modules) για τη βέλτιστη προσαρμογή της σε διαφορετικές συνθήκες λειτουργίας και την ενσωμάτωση υφισταμένων υποδομών. Οι επιμέρους μονάδες, οι οποίες είναι ολοκληρωμένες σε μία ενσωματωμένη (embedded) πλατφόρμα, είναι οι ακόλουθες:

• Μονάδα Επικοινωνίας
• Μονάδα Λήψεως Εικόνας
• Μονάδα Ενεργοποίησης
• Μονάδα Τροφοδοσίας
• Μονάδα Εντοπισμού
• Μονάδα Εποπτείας

σχήμα3

Το πρωτότυπο αυτό σύστημα υλοποιείται με χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό ερευνητικό Πρόγραμμα Αειφόρων Μεταφορών (Sustainable Surface Transport – SST), από την ακόλουθη ερευνητική σύμπραξη, στην οποία συμμετέχουν τρεις Έλληνες εταίροι:

1. THALES Security Systems (Γαλλία – Ανάδοχος)
2. Κοινό Κέντρο Ερευνών – JRC (Ευρωπαϊκή Ένωση)
3. Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία – ΕΑΒ
4. Ινστιτούτο Βιομηχανικών Συστημάτων – ΙΝ.ΒΙ.Σ./ Ε.Κ. ΑΘΗΝΑ
5. ITTI Sp (Πολωνία)
6. Οργανισμός Μετρό Παρισιού – RATP (Γαλλία)
7. ΑΝΕΚ Lines

Σε μία πιλοτική επίδειξη του ASPIS, βασισμένη σε ενεργοποίηση από έκρηξη και φωτιά, το σύστημα θα πιστοποιηθεί σε δύο διαφορετικές εφαρμογές σε συστήματα μεταφορών, ήτοι σε μία γραμμή του Μετρό τής πόλεως των Παρισίων και σε ένα πλοίο της ναυτιλιακής εταιρείας ΑΝΕΚ.

Του Δρ. Παναγιώτη Κωνσταντινόπουλου
Ινστιτούτο Βιομηχανικών Συστημάτων (ΙΝ.ΒΙ.Σ.)
Επιστημονικό Πάρκο Πατρών